15 Απριλίου 2020
Στο ερώτημα αν με βάση τις διατάξεις του άρθρου 5 παρ. 2 της ΚΥΑ οικ. 14199/249 (ΦΕΚ Β 1217/8.4.2020) « Μέτρα στήριξης εργαζομένων και επιχειρήσεων - εργοδοτών πάσης φύσεως εκπαιδευτικών δομών του ιδιωτικού τομέα, στους οποίους έχει επιβληθεί το μέτρο της προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας με εντολή δημόσιας αρχής για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού COVID-19. Εξ αποστάσεως εργασία (τηλεκπαίδευση/τηλεκατάρτιση) εκπαιδευτικών και λοιπές διατάξεις» και του άρθρου πεντηκοστού τρίτου της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου της 13-4-2020 (ΦΕΚ Α’ 84/13-4-2020) «Μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις», γεννάται το δικαίωμα των υποχρέων καταβολής διδάκτρων να αξιώσουν από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ιδιωτικών σχολείων, φροντιστηρίων και λοιπών συναφών δομών εκπαίδευσης, την αναλογική μείωση των καταβλητέων διδάκτρων ή τον συμψηφισμό των καταβληθέντων με μελλοντικά οφειλόμενα, παρά την παροχή υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης εκ μέρους της επιχείρησης και των εκπαιδευτικών-εργαζομένων αυτής, η απάντηση είναι, κατά την άποψή μου, ΑΡΝΗΤΙΚΗ. Και τούτο διότι:
Η παρ.2 του άρθρου 5 της ως άνω ΚΥΑ αναφέρει επί λέξει ότι «2. Περαιτέρω, εναπόκειται στις επιχειρήσεις-εργοδότες και στους υπόχρεους καταβολής διδάκτρων, να συμφωνούν ενδεχόμενη αναπροσαρμογή των διδάκτρων που αντιστοιχούν στο πρόγραμμα διδασκαλίας/κατάρτισης για το χρονικό διάστημα της προηγούμενης παραγράφου, κατ αναλογία της παρεχόμενης υπηρεσίας τηλεκπαίδευσης/τηλεκατάρτισης». Η διάταξη του άρθρου πεντηκοστού τρίτου της ως άνω ΠΝΠ έχει ως εξής : «Μη παρεχόμενες υπηρεσίες ιδιωτικών εκπαιδευτικών δομών πάσης φύσεως. 1. Μη παρεχόμενες υπηρεσίες, όπως μεταφορά, σίτιση και απογευματινές δραστηριότητες από τους εργοδότες-επιχειρήσεις της παρ. 1 του άρθρου 1 της υπ` αρ. 14199/249/5.4.2020 κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (Β` 1217), δεν χρεώνονται για όσο διάστημα διαρκεί η απαγόρευση της εκπαιδευτικής λειτουργίας με φυσική παρουσία και δεν υπάρχει υποχρέωση καταβολής των αντίστοιχων ποσών από τους υπόχρεους. 2. Στην περίπτωση εφαρμογής της παρ. 5 του άρθρου 2 της υπ` αρ. 14199/249/5.4.2020 κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, δεν υφίσταται καμία υποχρέωση καταβολής διδάκτρων».
Το άρθρο 11 Ν. 3279/2004 όπως ισχύει, ορίζει τα εξής:
«1. Ως δίδακτρα, κατά τον παρόντα νόμο, νοείται η αμοιβή που καταβάλλεται στα κάθε κατηγορίας ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, ως αντάλλαγμα για τις παρεχόμενες από αυτά κάθε μορφής υπηρεσίες. Στην έννοια των διδάκτρων νηπιαγωγείων, δημοτικών σχολείων και γυμνασίων/λυκείων, ιδιωτικής εκπαίδευσης, περιλαμβάνονται: α) Τα δίδακτρα για τη διδασκαλία όλων των μαθημάτων με συγκεκριμένο αριθμό ωρών διδασκαλίας, που διδάσκονται σε κάθε τάξη ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου (ωρολόγιο πρόγραμμα του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων), υποχρεωτικά για όλους τους μαθητές (του λοιπού υποχρεωτικά μαθήματα). β) Τα δίδακτρα για ώρες διδασκαλίας υποχρεωτικών μαθημάτων που διδάσκονται πέραν των ωρών διδασκαλίας που είναι υποχρεωτικές για όλους τους μαθητές και τα δίδακτρα για τη διδασκαλία μαθημάτων που δεν είναι υποχρεωτικά ή για άλλες εκπαιδευτικές και μη δραστηριότητες, καθώς και τα τυχόν κόμιστρα για τη μεταφορά των μαθητών (του λοιπού οι επιλογές)….. Για τα υποχρεωτικά μαθήματα που διδάσκονται σε κάθε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο, όπως αυτά εγκρίνονται κάθε φορά από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ανακοινώνεται ένα συνολικό ποσό, ενώ για τις επιλογές ανακοινώνεται το ποσό που αντιστοιχεί στην προσφερόμενη επιλογή και ισχύει για το σύνολο των ωρών αυτής…. δ) Ο αριθμός, το είδος ή / και οι ώρες διδασκαλίας των υποχρεωτικών μαθημάτων, κατά τάξη, αλλάζουν μόνο στην έκταση που αυτό είναι αναγκαίο για την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας και των αποφάσεων του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ο αριθμός, το είδος ή/και οι ώρες διδασκαλίας των επιλογών, κατά τάξη, ορίζονται εκάστοτε με απόφαση του κάθε εκπαιδευτηρίου, σύμφωνα με εφαρμοζόμενο από αυτό πρόγραμμα του κάθε εκπαιδευτηρίου. Σε περίπτωση που γίνει προσθήκη οποιουδήποτε νέου υποχρεωτικού μαθήματος ή αυξηθούν οι ώρες ήδη διδασκόμενου υποχρεωτικού μαθήματος σε συγκεκριμένη τάξη, τα δίδακτρα που αντιστοιχούν στα μαθήματα αυτά προστίθενται αναλογικά στα ενιαία δίδακτρα των υποχρεωτικών μαθημάτων..». Σημειωτέον ότι δυνάμει του άρθρ. 48 Ν. 4111/2013 από την 1η Ιανουαρίου 2013 τα δίδακτρα των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων διαμορφώνονται ελεύθερα.
Το Υπουργείο Παιδείας, ήδη από την αρχή της υγειονομικής κρίσης και αμέσως μετά την αναστολή λειτουργίας όλων των εκπαιδευτικών δομών κάθε βαθμίδας, ενεργοποίησε ψηφιακά εργαλεία με σκοπό την εξ αποστάσεως διδασκαλία και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών. Στο πλαίσιο της αυτονομίας και της μεγαλύτερης ευελιξίας των σχολικών μονάδων, δόθηκε η ευχέρεια στους Διευθυντές των σχολείων να διαμορφώνουν το πρόγραμμα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Η διαδικασία υλοποιείται μέχρι σήμερα από κάθε εκπαιδευτικό είτε με σύγχρονες, είτε με ασύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας, είτε συνδυαστικά, σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου. Αυτόθροη συνέπεια της αναστολής λειτουργίας των εκπαιδευτικών δομών είναι, το δίχως άλλο, η τροποποίηση και ο ουσιαστικός μετασχηματισμός του υποχρεωτικού ωρολόγιου προγράμματος (υποχρεωτικά μαθήματα), σε πρόγραμμα παρεχόμενο με τις ανωτέρω μορφές ψηφιακής εκπαίδευσης. Επισημαίνουμε δε ότι στο Ν. 3279/2004 δεν προβλέπεται ουδεμία περίπτωση αναπροσαρμογής προς τα κάτω των διδάκτρων (αφού δεν είναι νοητή η μη εφαρμογή του υποχρεωτικού προγράμματος) παρά μόνο προς τα πάνω (π.χ. στην περίπτωση προσθήκης υποχρεωτικού μαθήματος). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και το γεγονός (και στο μέτρο που κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η ποιότητα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών μειώνεται λόγω της έλλειψης της φυσικής διάδρασης εκπαιδευτικού-μαθητή) ότι, σύμφωνα με τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, η εκπαίδευση εξ αποστάσεως και οι "εργατοώρες" που απαιτούνται για το σχεδιασμό, την προετοιμασία και την ουσιαστική εκδίπλωση ενός εξ αποστάσεως μαθήματος είναι πολλαπλάσιες σε σύγκριση με τα συμβατικά μαθήματα σε καθεστώς κανονικότητας, χωρίς μάλιστα να λάβουμε υπόψη και τον πρόσθετο φόρτο λόγω του επείγοντος, έκτακτου κι αιφνιδιαστικού χαρακτήρα που είχε το όλο εγχείρημα.
Από την άλλη μεριά, η διάταξη του άρθρ. 5 παρ.2 της ανωτέρω ΚΥΑ η οποία κάνει λόγο για «κατ’αναλογία παρεχομένης υπηρεσίας τηλεκπαίδευσης» με την ενδεχόμενη συμφωνία για αναπροσαρμογή διδάκτρων, δεν αποτελεί έναν πλήρη κανόνα δικαίου («lex perfecta») αλλά είναι σαφέστατα ένας μη αυτοτελής κανόνας δικαίου, δηλ. μία λεγόμενη ατελής νομική διάταξη («lex imperfecta»). Κι αυτό γιατί δεν περιλαμβάνει ουδεμία κύρωση και η παράβασή της δεν συνεπάγεται ούτε ακυρότητα ούτε άλλου είδους ποινή (ποινική, χρηματική κλπ.). Όπως έχει κρίνει η νομολογία «Η νομοθετική ακολούθως πρόβλεψη της καλόπιστης διαπραγμάτευσης λειτουργεί ως απλή νομοθετική προτροπή (lex imperfecta)» ΜΠΗρακ 376/2016 NOMOS. Αποτελεί δηλ. ευχή, χωρίς καμία νομική δέσμευση, που δεν περιέχει κανένα κανόνα δικαστικής ή διοικητικής εφαρμογής. Για το λόγο αυτό άλλωστε δεν επαναλήφθηκε στη, μεταγενεστέρως εκδοθείσα, Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που εξειδίκευσε τις συνέπειες των λοιπών περιπτώσεων της ανωτέρω ΚΥΑ, ήτοι της μη παροχής «δευτερευόντων» υπηρεσιών (μεταφορά, απογευματινές δραστηριότητες κλπ.), οι οποίες κείνται εκτός του υποχρεωτικού πλαισίου που, όπως είπαμε, συνδέει τα δίδακτρα με το υποχρεωτικό πρόγραμμα και της καθόλου παροχής υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης. Καμία νομική αξίωση επομένως δεν μπορεί να υπάρξει από την εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης ειμή μόνον το έναυσμα για πιθανή («ενδεχόμενη») συμφωνία μεταξύ των δύο μερών (υποχρέων-εκπαιδευτηρίου) στους οποίους «εναπόκειται» αποκλειστικά η επιτυχής έκβαση τυχόν διαπραγματεύσεων. Τονίζουμε τέλος ότι είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να γίνει κανενός είδους «μέτρηση» της ποιότητας της τηλεκπαίδευσης (εξάλλου υπάρχουν σαφείς οδηγίες από το Υπουργείο Παιδείας για το περιεχόμενό της), ενώ από την άλλη πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι υποχρεώσεις των εκπαιδευτηρίων-εργοδοτών έναντι του προσωπικού τους-εκπαιδευτικών, παραμένουν αναλλοίωτες, δοθέντος ότι δεν επιτρέπεται (βάσει της ίδιας ΚΥΑ) η θέση σε αναστολή εκπαιδευτικών που παρέχουν τέτοιου είδους υπηρεσίες.
Επομένως δεν έχει ουδεμία βάση προερχόμενη ευθέως από τις ως άνω νομικές διατάξεις, η τυχόν αξίωση υποχρέων καταβολής για αναπροσαρμογή διδάκτρων λόγω της τηλεκπαίδευσης κατά το διάστημα αναστολής λειτουργίας των εκπαιδευτικών δομών.